Ya İSTİKLÂL Ya ÖLÜM!

Ya İSTİKLÂL Ya ÖLÜM! Amerikan Mandası İsteyenler


"Ahmaklar, memleketi Amerikan mandasina, Ingiliz himayesine terk etmekle kurtulacak saniyorlar. Kendi rahatlarini temin etmek için bir vatani ve tarih boyunca devam edip gelen Türk istiklalini feda ediyorlar ." Mustafa Kemâl ******..


Ya İSTİKLÂL Ya ÖLÜM!

Mustafa Kemal Pasa yalnizca Istanbul Hükümeti ve Ingilizler'in hazirladiklari tehlikelerle mücadele etmeyecek, Erzurum Kongresi sonrasi gittikçe artan "Amerikan Mandası" taraftarlarina karsi koymak zorunda kalacaktir. En yakin arkadasi ve aydinlarin büyük bir kismi bu düsünceye kapilmislar ve O'na, mandayi kabul edelim diye baski yapiyorlardi.

Istanbul'dan Halide Edip ve Kara Vasif'dan gelen mektup (Mektubun tam metni asagida verilmistir) Ali Fuat Pasa tarafindan özetlenerek 28 Agustos'ta Erzurum'a yollanmisti. Mektuplarin asillari telgrafla yollanamadigi için postayla yolda idiler. Üç mektupta da Amerikan Mandasi'ndan söz ediliyordu. Amerikan mandasinin ekonomik ve medeni destekten ibaret oldugu sözleri ile dolu telgraflari alan Mustafa Kemal Pasa çok sinirlenmisti. Manda isteyenlerin telgraflari okunduktan sonra, yanindakilere söyle diyordu:

[linkler Sadece Kayitli Üyelerimize Görünmektedir. Üye Olmak Için Tiklayin]

"Biz basarili olacagiz. Buna süphem yok. Acaba zafere kavustugumuz ve memleketi kurtardigimiz zaman Osmanli ricalinin ileri gelenleri utanmak hissini duyabilecekler mi?.. Öyle bir manda istenecek veya verilecekmis ki, hakimiyet hakkina, disarda temsil hakkimiza, kültürel bagimsizligimiza, vatan bütünlügümüze dokunulmayacakmis. Buna ve böylesine, Amerikalilar degil, çocuklar bile güler. Her seyin basinda Amerikalilar kendilerine hiçbir menfaat temin etmeden böyle bir mandayi niçin kabul etsinler? Amerikalilar bizim kara gözlerimize mi asik olacaklar. Bune hayal ve ne gaflettir? Hayir Pasalar hayir, hayir, beyefendiler hayir, hayir, hayir hanimefendiler hayir, manda yok, Ya istiklal ya ölüm var...

Amerikan mandasi diye çirpinanlar, düsman isgali altinda bulunan sinirleri ve zaaflari ile bu millete ve bize inanmayanlardir. Bizim hayal ve macera pesinde kostugumuzu sananlardir. Eger, bunlar Anadolu'nun ve Türk milletinin gerçek duygularini bilseler, bizim çalismalarimizin hedefini kavrayabilseler, Erzurum Kongresi kararlarinin nasil bir millî vicdan ürünü oldugunu takdir edebilseler, bu sakim (hastalikli) fikirlerinden dolayi utanç duyarlar. Bunlar, ümitsizlik ve bozgunluk içinde realitelerden uzak olarak yasayan ve ne yapacaklarini, ne yapilmakta oldugunu bilmeyen insanlardir.

Kongre hissiyatini açiklikla belirtmistir. Heyet-i Temsiliye (Temsil Kurulu) kararini vermistir. Millî irade suur ve istikametini bulmustur. Davamiz yürümektedir ve yürüyecektir. Basarili olmamak için hiçbir sebep yoktur. Hiçbir olumsuz karari tanimayacagiz. Tek ve degismez parola sudur: Tek tepe, tek kursun kalincaya kadar mücadele, yahut da: Ya Istiklal, Ya Ölüm!""

Erzurum'da, Sivas'a gelme hazirliklari yapildigi bir sirada kendisine sorulan: "Pasam, Sivas'ta galiba manda meselesi bizi çok üzecek ve yoracak" sorusuna heyecanla su cevabi verir: "Ahmaklar, memleketi Amerikan mandasina, Ingiliz himayesine terk etmekle kurtulacak saniyorlar. Kendi rahatlarini temin etmek için bir vatani ve tarih boyunca devam edip gelen Türk istiklalini feda ediyorlar ."

Kongre için Sivas'a erken gelen Istanbul delegeleri diger delegeleri de etkileyerek, Amerikan mandasini isteyen bir muhtira (rapor) hazirladilar. Bu rapor Sivas Kongresi gündemine alindi.

8 Eylül 1919 günü Kongre mandayi tartismaya basladi. Özellikle Istanbul'dan gelen Kara Vasif Bey, Ismail Fazil(Cebesoy) Pasa, Ismail Hami (Danisment) Bey ve Refet (Bele) Bey, Kongre salonunu etkileyecek uzun konusmalar yaparak, Amerikan mandasini savundular. Kara Vasif Beyin konusmasi sirasinda delegelerden biri : " Istanbul'dan mandayi mi bize hediye getirdiniz?" diye bagirdi.

Refet Beyin konusmasinin delegeler üzerinde o kadar etkili olmustu ki, oylamaya geçilmesi durumunda manda karari çikacagindan korkan Mustafa Kemal Pasa, toplantiya on dakika ara verir.

Ahmet Nuri Bey (Bursa) ve Raif(Dinç) Efendi mandayi savunanlari elestirdiler. Bagimsizliktan yana tavir koydular. Mandayi savunanlari Bagimsizliga karsi olmakla suçladilar. Bunun üzerine Ismail Fazil Pasa "Yanlis anlasildigi için raporumuzu geri çekiyoruz. Hiç verilmemis saydik" dedi.

8 Eylül gecesi evlerde ve Kongre binasinda manda üzerine konusmalar ve tartismalar sürdü. Ertesi gün Kongre manda tartismalarina devam etti. Rauf(Orbay) Beyin teklifi ile : "Amerika'da yillardan beri aleyhimizde yapilmakta olan olumsuz propagandalarin dogurdugu yanlis anlasilmalarin önüne geçmek için Amerika'dan bir kurul istenmesine ve inceleme sonucunda gerçeklerin gösterilmesi" kararina varildi.
Böylece hem manda istekleri gömüldü, hem de mandayi savunanlar küstürülmeyerek bu sorun çözüme kavusturuldu.

Manda konusundaki görüsmelerin sonucu Sivas Kongresi kararlarina söyle yansidi : "... Devlet ve milletimizin iç ve dis bagimsizligi ve vatanimizin bütünlügü sakli kalmak sartiyla, altinci maddede yazili sinirlar içinde, milli ilkelere saygili olan ve vatanimiza karsi saldiri ve yayilma amaci gütmeyen herhangi bir devletin teknik, sanayi, ekonomik yardimini memnuniyetle karsilariz ...."

Mustafa Kemal Pasa, mandayi savunanlari karsisina almadan Sivas Kongresi'ni basari ile yönetmis ve mandanin reddedilerek, bagimsizlik kararinin çikmasini basariyla saglamistir. Gösterdigi liderlik sabriyla, Kongrenin birlik ve beraberlik içinde çalistigini ve sonuçlandigini dost, düsman herkese göstermistir.

Manda Isteklerine karsi Bir Türk Gencinin Haykirisi
Manda tartismalarinin yogun olarak yasandigi 8 Eylül gününün gecesi Mustafa Kemal'in odasi her zamankinden daha kalabalikti. Özellikle Denizli delegeleri olan Necip Ali, Yusuf Beylerle, Seyh Fevzi Efendi, Hikmet, Osman Nuri, Ahmet Nuri Beyler lise binasinda delegelere ayrilan kogusta kaldiklarindan, onlarin da katilimiyla Pasanin odasinda toplananlarin sayisi çogalmisti.

Mustafa Kemal Pasa etrafindakilere hitaben:

"Istanbul'dakiler ve buradakiler nevmid (ümitsiz ) ve hasta insanlardir. Ecnebi isgal etkisi altinda cesaret ve ümitlerini kaybetmis olmanin verdigi teessürle ( keder â€" üzüntü ) ve marazi (hastalikli ) bir haleti ruhiye ( ruh hali- psikoloji ) içinde hareket ediyorlar. Bunun baska türlü izahi yoktur.

"Bir milletin istiklâl hakkini aramasindan ve bu yolda gerekiyorsa son damla kanini akitmasindan daha tabiî ne tasavvur edilebilir? xxxxxxxx, istiklâlsiz, esir bir millet çocuklari olarak yasamak yerine, efendice ve kahramanca ölmek elbette ki sayani tercihtir ( seçilmeye degerdir). Bunu anlayamamak ne garip mantiktir?" "dedi. Delegeler de konusuyor, manda aleyhinde söz ediyorlardi.

Hikmet ismindeki Askeri Tibbiye ögrencisi, Sivas Kongresi'nde ögrenci arkadaslarinin temsilcisi olarak bulunuyordu. Aralarinda topladiklari para ile onu Sivas'a göndermislerdi. Heyecanli, atak bir vatanseverdi.

Gece, Pasanin odasinda Hikmet Bey de vardi. Gündüz yasanan tartismalarin etkisiyle olsa gerek titriyordu. Sanki birdenbire ates ve heyecan kesilmis olarak, yüksek sesle:

"- Pasam, delegesi bulundugum tibbiyeliler beni buraya istiklâl davamizi basarmak yolundaki mesaiye katilmak üzere gönderdiler. Mandayi kabul edemem.. Eger kabul edecek olanlar varsa, bunlar her kim olursa olsun siddetle red ve takbih ederiz (çirkin görürüz) . Farzi Muhal (var sayalim) , manda fikrini siz kabul ederseniz sizi de reddeder, Mustafa Kemal'i "vatan kurtaricisi degil, vatan batiricisi" olarak adlandirir ve tel'in (lanet okuma, protesto etme ) ederiz ." diye bagirdi.

Bu gencin yürekten kopup gelen bu sözleri karsisinda orada bulunanlarin gözleri yasarmisti. Mustafa Kemal Pasa da duygulanmisti. Heyecanli bir sesle:

"Arkadaslar gençlige bakin, Türk millî bünyesindeki asil kanin ifadesine dikkat edin." dedi , sonra Hikmet Beye dönerek:

"Evlat, müsterih ol. " rahat ol" . Gençlikle iftihar ediyorum ve gençlige güveniyorum. Biz, ekalliyette "azinlikta" kalsak dahi mandayi kabul etmeyecegiz. Parolamiz tektir ve degismez: Ya istiklâl, ya ölüm ."

Tibbiyeli genç, hemen yerinden firladi:

" Var ol pasam ..." diyerek Mustafa Kemal'in elini öptü. Mustafa Kemal, kongreye aydin Türk gençliginin ve tibbiyenin temsilcisi olarak üniformasiyla katilan bu yigit delikanlinin alnindan öptü:

"Gençler, vatanin bütün ümit ve istikbali size, genç nesillerin anlayis ve enerjisine baglanmistir." dedi.


NUTUK (Sadelestiren), Prof. Dr. Zeynep KORKMAZ
Kaynak : ****** Arastirmalari Merkezi